Etyka (z stgr. ἦθος ethos – "zwyczaj") to dział filozofii, zajmujący się badaniem moralności i tworzeniem systemów myślowych, z których można wyprowadzać zasady moralne. Etyka bywa też nazywana filozofią moralną.

Ethos lub etos (gr. ethos – obyczaj) to zespół wartości i norm charakterystycznych dla danego kierunku etycznego, klasy, warstwy, epoki, zawodu. Termin ethikos użyty w IV w w. p.n.e. przez Arystotelesa w tytule dzieła Etyka nikomachejska na oznaczenie opisowo-krytycznego studium tego, co dotyczy etosu jako ludzkiego charakteru, obyczaju, tj. utrwalonego sposobu zachowania się w środowisku życia, zamieszkania. Zakres badań etyki pojętej normatywnie dzieli się zwykle na: aksjologię, tj teorię wartości oraz na tzw. deontologię, tj. naukę o powinnościach.

Termin etyka jest współcześnie bardzo często stosowany, ośmielę się stwierdzić, że nadużywany niejednokrotnie w kontekście krytyki drugiego człowieka. Na przykład: „nieetyczne zachowania posłów RP podczas obrad”, „nieetyczne postawy członków Trybunału Konstytucyjnego” czy „nieetyczne zachowania lekarzy strajkujących lub wypowiadających pracę w ramach klauzuli opt-out”.

Słowo etyka w moim rodzinnym domu pamiętam w zasadzie od zawsze. Kiedy byłam małą dziewczynką słyszałam, jak mój tata mówił, że nieetycznym zwyczajem jest ciągnięcie psa na smyczy lub krzyczenie na nie; nieetyczne jest zabronienie innym dzieciom bawienia się zabawkami, których my w tym momencie nie używamy w piaskownicy. Pamiętam strajki lekarzy kilka lat temu pokazywane w telewizji. W naszym domu i w domach naszych bliskich były to tematy szeroko omawiane – nie zawsze z przyjemnymi komentarzami. Większość wypowiedzi przebiegła w tonie krytycznym, że jeśli jest się lekarzem to niezależnie od warunków trzeba pracować i nie wolno strajkować, bo to nieetyczne. Rodzice dokładnie tłumaczyli nam na czym polega strajk lekarzy, że nikt nie zostawia pacjentów bez opieki, tylko trzeba zadbać, aby ta opieka była na właściwym poziomie - przede wszystkim aby zapewniała bezpieczeństwo pacjentom i nie stwarzała zagrożenia życia. A właśnie to jest największym problemem w aktualnej organizacji służby zdrowia. Nieetycznym jest krytyka takiego postępowania lekarzy, którzy chcą być w pracy w dobrej kondycji, a nie udzielać pomocy kolejnemu pacjentowi w siedemdziesiątej godzinie pracy. To tak jakby nagle pozwolono nauczycielom pracować po siedemdziesiąt godzin tygodniowo, a policjant mógłby mieć kolejno po sobie trzy doby służby. Każdy wie, że to niemożliwe, bo pani nauczycielka nie uczyłaby w sposób efektywny a policjant nie byłby skuteczny w pracy.

Normy etyczne zawarte są w Konstytucji RP, zasadach religijnych (np. 10 przykazań), wpajane są nam od dziecka w przedszkolu czy w szkole. W moim osobistym odczuciu najważniejsze są te, które poznaliśmy w naszym rodzinnym domu, gdyż są podparte największymi dowodami, czyli postawą naszych rodziców lub opiekunów, których możemy obserwować na co dzień i sami wyciągać wnioski czy to co wpajają ustnie realizują jednocześnie w życiu. Na przykład jakim autorytetem etycznym będzie ojciec palący papierosy i jednocześnie robiący karczemną awanturę dziecku, w którego kieszeni znalazł papierosa? Oczywiście żadnym. A gdyby ten sam ojciec, po znalezieniu papierosów, głęboko zasmucony wziął dziecko na rozmowę na temat swojego nałogu, na temat trudności z porzuceniem palenia? Czy nie byłby wówczas autorytetem. Czy nie byłby wiarygodny?? W moim odczuciu zdecydowanie tak! Poprzez przyznanie się do własnej słabości, poprzez okazanie trudności w porzuceniu nałogu z jednoczesną świadomością wpływu na swoje zdrowie, zbudowałby w dziecku poczucie zaufania i własnej wartości, i może w ten sposób zmotywował je do zaprzestania palenia papierosów.

Etyka obowiązuje w większości miejsc pracy. Definiowana jest w różny sposób. Z reguły dotyczy ogólnych zasad moralnych obowiązujących w społeczeństwie. Poszczególne grupy zawodowe mają swoje własne kodeksy etyki, m.in. lekarze, nauczyciele, prawnicy, ekonomiści i in. Według badań Work Service aż 80 procent mieszkańców metropolii i dużych miast deklaruje, że nie tylko wie, jakimi wartościami kieruje się ich firma, ale też przestrzega obowiązujących w pracy norm etycznych.

Moim zdaniem szerokie pojęcie etyki oraz jej ogromne znaczenie w naszym codziennym życiu sprawia, że nie powinna być „zamiennikiem” religii, tylko obowiązkowym przedmiotem służącym przygotowaniu każdego młodego człowieka do dorosłego, świadomego życia, w którym będzie przestrzegał zasad moralnych we wszystkich dziedzinach Oczywiście bardzo dobrze, że istnieje jakaś alternatywa dla uczniów, którzy nie uczęszczają na lekcje religii. Jednak z tego powodu często błędnie posługujemy się tymi pojęciami. Jeżeli przyjrzymy się bliżej słowu „etyka” i jego znaczeniu na pewno zadamy sobie pytanie: „Czy to, że ktoś chodzi na religię, a nie na etykę, oznacza, że nie jest moralny”? Zdaję sobie sprawę z tego, że za kilka lat w naszym kraju będzie coraz więcej ludzi różnych narodowości i w szkole na pewno będą odbywać się osobne zajęcia dla osób innych wyznań – dlatego podchodzę do tematu z pewnym dystansem.

Agata Bączkowska (kl.3N)